Dieta a osteoporoza. Jak dieta wpływa na rozwój i leczenie osteoporozy?

Rola diety w osteoporozie

 Osteoporoza to choroba, która osłabia kości i zwiększa ryzyko złamań. Według Światowej Organizacji Zdrowia jest to jedno z głównych zagrożeń dla zdrowia osób po 50. roku życia, zwłaszcza kobiet. W leczeniu osteoporozy istotną rolę odgrywa zarówno podaż wapnia i witaminy D, jak również odpowiednio zbilansowana dieta.

Oficjalne rekomendacje dotyczące diety w leczeniu osteoporozy znajdziemy na stronach Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej oraz International Osteoporosis Foundation.

Wapń i magnez to dwa podstawowe składniki mineralne budujące strukturę kości. Choć są one niezbędne dla zachowania ich wytrzymałości, bardzo często brakuje ich w codziennej diecie. Ich niedobory mogą prowadzić do zaburzenia równowagi mineralnej i przyspieszonej utraty masy kostnej, szczególnie u osób starszych.

Poziom wapnia i magnezu we krwi musi być stały, więc gdy zaczyna ich brakować, organizm pobiera je z kości.

Dzienna zalecana ilość wapnia po 50 roku życia wynosi 1200 mg. Wraz z wiekiem zapotrzebowanie zwiększa się do 1500 mg. W jednym małym kubku jogurt znajdziemy go zaledwie 255 mg.

Spożycie wapnia w wielu krajach, w tym w Polsce, jest poniżej zalecanych norm. Dodatkowo, wraz z wiekiem spada zdolność wchłaniania wapnia w jelitach. Ten proces pogłębia się, jeśli występuje niedobór witaminy D, który jest powszechny wśród osób starszych, zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym.

Pamiętajmy, że podaż wapnia i witaminy D, choć istotna, stanowi element uzupełniający zasadnicze leczenie farmakologiczne osteoporozy.

Witamina D jest wyjątkowo ważna dla absorpcji wapnia

Witamina D jest niezbędna, żeby organizm mógł prawidłowo wchłaniać i wykorzystywać wapń w kościach. Najważniejszym źródłem witaminy D jest jej synteza skórna pod wpływem światła słonecznego, a nie dieta.

Odpowiednia ilość białka w diecie pomaga spowolnić utratę masy kostnej i zmniejsza ryzyko złamań, zwłaszcza kości udowej. Zbyt duża ilość białka może jednak zwiększać ryzyko osteoporozy, dlatego zaleca się jego spożycie zgodnie z normami dla osób starszych, czyli od 1 do 1,5 grama na każdy kilogram masy ciała.

Podczas leczenia osteoporozy warto zadbać także o odpowiednią ilość błonnika w diecie. Błonnik działa jak prebiotyk, czyli nie jest trawiony, ale stanowi pożywkę dla pożytecznych bakterii jelitowych.

Kiedy błonnik fermentuje w jelicie grubym, powstają krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe takie jak octan, propionian, maślan i izomaślan. Wspierają one zdrowie jelit i pomagają lepiej wchłaniać ważne składniki mineralne, takie jak wapń i magnez, które są potrzebne do budowy kości.

Dane epidemiologiczne potwierdzają ten związek. U starszych kobiet i mężczyzn regularne spożywanie owoców i warzyw koreluje z większą gęstością mineralną kości. Przykładem może być prospektywne badanie kohortowe przeprowadzone w latach 1996-2008, w którym wykazano, że wyższe spożycie błonnika pokarmowego może mieć umiarkowany wpływ na zmniejszenie utraty masy kostnej u mężczyzn, szczególnie w obrębie szyjki kości udowej. Jednakże brak jest jednoznacznych dowodów na podobny wpływ u kobiet. Warto zaznaczyć, że badanie to miało charakter obserwacyjny, co oznacza, że nie pozwala na ustalenie przyczynowości, lecz jedynie na identyfikację potencjalnych zależności między spożyciem błonnika a utratą masy kostnej.

W ostatnich latach coraz częściej zwraca się uwagę nie tylko na pojedyncze składniki odżywcze, ale na cały sposób odżywiania. Liczy się nie tylko to, co jemy, ale też jak często, w jakich ilościach i jak łączymy różne produkty.

Wzorzec żywieniowy to nie tylko lista składników odżywczych, ale cały sposób jedzenia – codzienna dieta, napoje i to, jak często je spożywamy.

Dieta wegańska, a osteoporoza – czy to dobre połączenie?

Choć dieta wegańska może mieć wiele korzyści zdrowotnych, to jej ścisłe przestrzeganie bez uzupełniania składników mineralnych i witamin wiąże się z ryzykiem niedoborów kluczowych składników, w tym wapnia i witaminy D.

Badania wykazały, że zarówno diety wegańskie, jak i wegetariańskie mogą prowadzić do niższej gęstości mineralnej kości oraz większego ryzyka złamań, zwłaszcza jeśli nie są odpowiednio zbilansowane i wspierane dodatkowymi suplementami.

Nie chodzi tylko o jeden składnik czy jeden posiłek. To cały sposób odżywiania, który wpływa na zdrowie kości. Wybierając dietę zwłaszcza roślinną warto zadbać o to, by była ona uzupełniona o to, czego może jej brakować, czyli wapń, witaminę D, białko i inne mikroelementy.

W wyniku przeprowadzonych badań najwięcej rekomendacji zyskuje zastosowanie diety śródziemnomorskiej. Dzięki jej zastosowaniu wzrasta gęstość mineralna kości biodrowej.

Podsumowując: gęstość kości kształtuje wapń i witamina D, ale także błonnik, warzywa i prawidłowo funkcjonujące jelita. Nie zawsze jednak styl życia pozwala na przyjęcie z żywnością odpowiednich ilości tych składników.

Bibliografia

1. Rizzoli R, Biver E, Brennan-Speranza TC. Spożycie składników odżywczych i zdrowie kości. Lancet Diabetes Endocrinol. 2021;9:606–21
2. Bolland MJ, Leung W, Tai V, Bastin S, Gamble GD, Grey A, Reid IR. Spożycie wapnia a ryzyko złamania: przegląd systematyczny. BMJ. 2015;351:h4580.
3. Harvey NC, Biver E, Kaufman JM i in. Rola suplementacji wapnia w zdrowym starzeniu się układu mięśniowo-szkieletowego: spotkanie ekspertów Europejskiego Towarzystwa Aspektów Klinicznych i Ekonomicznych Osteoporozy, Choroby Zwyrodnieniowej Stawów i Chorób Układu Mięśniowo-Szkieletowego (ESCEO) oraz Międzynarodowej Fundacji Osteoporozy (IOF). Osteoporos Int. 2017;28:447–62
4. Farsinejad-Marj M, Saneei P, Esmaillzadeh A. Dietetyczne spożycie magnezu, gęstość mineralna kości i ryzyko złamania: systematyczny przegląd i metaanaliza. Osteoporos Int. 2016;27:1389–99.
5. Groenendijk I, van Delft M, Versloot P, van Loon LJC, de Groot L. Wpływ magnezu na zdrowie kości u osób starszych: przegląd systematyczny i metaanaliza. Kość. 2022;154:116233.
6. Ahn H, Park YK. Spożycie napojów słodzonych cukrem a zdrowie kości: przegląd systematyczny i metaanaliza. Nutr J. 2021;20:41
7. Lee DB, Song HJ, Paek YJ, Park KH, Seo YG, Noh HM. Związek między regularnym spożyciem zielonej herbaty a osteoporozą u koreańskich kobiet po menopauzie: badanie ogólnokrajowe. Nutrients. 2021;14:87
8. Rizzoli R, Biver E. Wpływ fermentowanych produktów mlecznych na kości. Calcif Tissue Int. 2018;102:489–500.
9. Biver E, Durosier-Izart C, Merminod F, Chevalley T, van Rietbergen B, Ferrari SL, Rizzoli R. Spożywanie fermentowanych produktów mlecznych wiąże się ze zmniejszoną utratą tkanki kostnej z warstwy korowej niezależnie od całkowitego spożycia wapnia, białka i energii u zdrowych kobiet po menopauzie. Osteoporos Int. 2018;29:1771–82.
10. Weaver CM. Dieta, mikrobiom jelitowy i zdrowie kości. Curr Osteoporos Rep. 2015;13:125–30.
11. Whisner CM, Castillo LF. Prebiotyki, metabolizm kości i minerałów. Calcif Tissue Int. 2018;102:443–79
12. Qiu R, Cao WT, Tian HY, He J, Chen GD, Chen YM. Większe spożycie owoców i warzyw wiąże się z większą gęstością mineralną kości i niższym ryzykiem osteoporozy u osób dorosłych w średnim i podeszłym wieku. PLoS ONE. 2017;12:e0168906
13. Brondani JE, Comim FV, Flores LM, Martini LA, Premaor MO. Spożycie owoców i warzyw a kości: systematyczny przegląd i metaanaliza. PLoS ONE. 2019;14:e0217223.
14. O'Keefe JH, O'Keefe EL, Lavie CJ, Cordain L. Obalanie mitu wegańskiego: argumenty za roślinną dietą wszystkożerną, opartą na pełnowartościowych produktach. Prog Cardiovasc Dis. 2022;74:2–8.
15. Webster J, Greenwood DC, Cade JE. Ryzyko złamania biodra u osób jedzących mięso, peskatarian i wegetarian: prospektywne badanie kohortowe 413 914 uczestników UK Biobank. BMC Med. 2023;21:278.
16. Key TJ, Papier K, Tong TYN. Diety roślinne i długoterminowe zdrowie: wyniki badania EPIC-Oxford. Proc Nutr Soc. 2022;81:190–8.
17. Thorpe DL, Beeson WL, Knutsen R, Fraser GE, Knutsen SF. Wzorce żywieniowe i złamania biodra w badaniu Adventist Health Study 2: łączone suplementy witaminy D i wapnia łagodzą zwiększone ryzyko złamania biodra u wegan. Am J Clin Nutr. 2021;114:488–95
18. Malmir H, Saneei P, Larijani B, Esmaillzadeh A. Przestrzeganie diety śródziemnomorskiej w odniesieniu do gęstości mineralnej kości i ryzyka złamań: systematyczny przegląd i metaanaliza badań obserwacyjnych. Eur J Nutr. 2018;57:2147–60
19. Andreo-López MC, Contreras-Bolívar V, García-Fontana B, García-Fontana C, Muñoz-Torres M. Wpływ śródziemnomorskiego wzorca żywieniowego na osteoporozę i sarkopenię. Składniki odżywcze. 2023;15:3224.
20. Rizzoli R. Wpływ odżywiania na kości: rola mikrobiomu jelitowego. Aging Clin Exp Res. 2019;31:743–51.
21. Khavandegar A, Heidarzadeh A, Angoorani P, Hasani-Ranjbar S, Ejtahed HS, Larijani B, Qorbani M. Przestrzeganie diety śródziemnomorskiej może korzystnie wpływać na skład mikrobiomu jelitowego: przegląd systematyczny. BMC Med Genomics. 2024;17:91.
22. Seethaler B, Nguyen NK, Basrai M, Kiechle M, Walter J, Delzenne NM, Bischoff SC. Krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe są kluczowymi mediatorami korzystnego wpływu diety śródziemnomorskiej na integralność bariery jelitowej: dane z randomizowanego kontrolowanego badania LIBRE. Am J Clin Nutr. 2022;116:928–42.
23. Michaëlsson K, Wolk A, Lemming EW, Melhus H, Byberg L. Spożycie mleka lub mleka fermentowanego w połączeniu ze spożyciem owoców i warzyw w odniesieniu do częstości złamań biodra: badanie kohortowe kobiet w Szwecji. J Bone Miner Res. 2018;33:449–57.