Osteoporoza bez złamań – jak ją rozpoznać i skutecznie leczyć?

Osteoporoza bez złamań patologicznych to postać choroby, w której gęstość mineralna kości spada, ale nie dochodzi jeszcze do złamań. To „żółta kartka” – moment, w którym można zrobić wiele, by spowolnić postęp choroby. Niestety, przebiega ona zazwyczaj w ukryciu i może dotyczyć osób już po 50. roku życia. Jak funkcjonować z osteoporozą bez złamań i wspierać kości, by długo pozostawały w dobrej kondycji?

Kości nieustannie się zmieniają. W młodości rosną i wzmacniają się, ale z wiekiem zaczyna ich ubywać. U wielu osób proces ten rozpoczyna się już po 45. roku życia. Szczególnie dotyczy to kobiet, których kości przez lata chronią hormony płciowe. W okresie okołomenopauzalnym i po menopauzie, bez tej „hormonalnej tarczy”, zmiany w kościach postępują szybciej. U mężczyzn proces przebiega podobnie, choć wolniej. Szacuje się, że osteoporoza występuje nawet u co trzeciej kobiety po 50. roku życia. Niestety, niewielu pacjentów dostrzega zachodzące w kościach zmiany, co utrudnia rozpoznanie choroby. (Czytaj też: Osteoporoza u kobiet i mężczyzn – co je różni?).

Czy osteoporoza bez złamań jest groźna?

W klasyfikacji chorób ICD-10 osteoporoza bez złamań patologicznych ma kod M81. Oznacza to, że proces utraty masy kostnej jest już zaawansowany, ale nie doszło jeszcze do złamań. Według WHO jest to drugi etap choroby. Jeśli jednak nie podejmiemy działań, ryzyko złamań będzie rosło wraz z postępem choroby.

Różnice między osteoporozą bez złamań a osteoporozą z powikłaniami

Rozpoznanie osteoporozy bez złamań daje szansę na skuteczną profilaktykę i leczenie, zanim dojdzie do urazów. Osteoporoza z powikłaniami może natomiast prowadzić do utraty sprawności, a nawet samodzielności, szczególnie u osób starszych.

O ile osteoporoza bez złamań przebiega bezobjawowo, o tyle złamania osteoporotyczne mogą powodować deformacje sylwetki, problemy z oddychaniem i przewlekły ból.

Diagnostyka osteoporozy bez złamań patologicznych – jak wcześnie wykryć zagrożenie?

Wczesne rozpoznanie jest kluczowe, bo pozwala wdrożyć leczenie zanim choroba doprowadzi do poważnych konsekwencji. Jakie metody pomagają ocenić stan kości?

Pomiar gęstości mineralnej kości, markery i inne badania laboratoryjne

Podstawowym badaniem jest densytometria (DXA). To najdokładniejsza metoda oceny gęstości mineralnej kości (BMD). Wynik przedstawiany jest jako wskaźnik T-score – im niższy, tym większe ryzyko złamań.

Oprócz densytometrii warto wykonać badania laboratoryjne, które pokazują metabolizm kostny i ewentualne niedobory:

• markery resorpcji kości (np. CTX, NTX) – oceniają tempo utraty masy kostnej,
• markery kościotwórcze – określają aktywność komórek budujących kości,
• poziom wapnia i witaminy D we krwi – ich niedobór przyspiesza rozwój choroby,
• badania hormonalne – m.in. poziom estrogenów i hormony tarczycy.

Czasem stosuje się USG, ale jego wynik nie jest tak precyzyjny jak densytometria.

Grupa ryzyka osteoporozy bez złamań patologicznych

Profilaktyczne badania gęstości kości powinny wykonywać osoby powyżej 65. roku życia, a także:

• kobiety w okresie okołomenopauzalnym i po menopauzie,
• osoby z chorobami przewlekłymi lub przyjmujące leki sterydowe, przeciwpadaczkowe czy stosowane w leczeniu prostaty,
• osoby mało aktywne, stosujące dietę ubogą w wapń i witaminę D,
• pacjenci z rodzinną historią osteoporozy.

Leczenie osteoporozy bez złamań patologicznych

Osteoporozy nie da się całkowicie wyleczyć, ale można spowolnić utratę masy kostnej poprzez zmianę stylu życia i odpowiednie leczenie.

Diagnoza to sygnał do modyfikacji diety. Na kondycję kości wpływa odpowiednia ilość wapnia i witaminy D, która ułatwia jego wchłanianie. Zaleca się zwiększenie spożycia nabiału, warzyw, produktów pełnoziarnistych, a ograniczenie fast-foodów i żywności wysokoprzetworzonej.

„W przeciętnej polskiej diecie zazwyczaj mała jest podaż wapnia – nie przekracza 500 mg dziennie. W takich przypadkach oprócz zalecenia zwiększenia podaży przetworów mlecznych (szklanka mleka, jogurtu, kefiru powinna zawierać ok. 300 mg wapnia) należy rozważyć suplementację wapnia, tak by podaż wapnia wraz z dietą wynosiła ok. 1000–1200 mg dziennie. […] Należy podkreślić, że wapń jest wchłaniany z jelit praktycznie tylko w obecności aktywnego metabolitu 1,25(OH)D, tak więc wapń jest podawany łącznie z witaminą D” (Profilaktyka osteoporotycznych złamań kości, Praktyczna Ortopedia i Traumatologia, 2024)

Ruch ma priorytetowe znaczenie. Ćwiczenia z obciążeniami korzystnie wpływają na odbudowę kości. Warto ustalić z lekarzem plan ćwiczeń i wykonywać je regularnie, dbając o bezpieczeństwo.

Konieczne jest też wyeliminowanie używek – alkoholu, papierosów i nadmiaru kawy. Ważne jest utrzymanie prawidłowej masy ciała, bo zarówno niedowaga, jak i nadwaga negatywnie wpływają na kości.

Ostateczny plan leczenia ustala lekarz. Zazwyczaj obejmuje on diagnostykę poziomu wapnia i witaminy D oraz suplementację tych składników. U kobiet w wieku okołomenopauzalnym czasem wprowadza się terapię hormonalną, aby wyrównać poziom estrogenów.

Bibliografia:

1. Czerwiński E., Berwecka M., Osteoporoza – zapomniana choroba milionów złamań, Lekarz POZ 3/2020.
2. Gałuszko P., Profilaktyka osteoporotycznych złamań kości, Praktyczna Ortopedia i Traumatologia, 2024 [dostęp: 25.05.2025 r.]
3. Małdyk P., Górecki A., Czerwiński E., Zasady profilaktyki, rozpoznania i leczenia osteoporotycznych złamań kości, Ortop Traumatol Rehabil 2012; 14: 95-101.
4. Wolańska-Buzalska D., Zdrowe zasady dla zdrowych kości, Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej, Warszawa 2018 [dostęp: 25.05.2025 r.]