Osteoporoza ma wiele twarzy. Przyczyny i skutki resorpcji kości, na które warto zwrócić uwagę

Osteoporoza długo nie daje o sobie znać, a pojawiające się wczesne sygnały świadczące o zmianach w układzie kostnym bywają bagatelizowane i tłumaczone wiekiem czy przeciążeniem. Niestety, kiedy dojdzie do pierwszego złamania, okazuje się, że bóle pleców, garbienie się czy trwałe zmiany w sylwetce miały o wiele poważniejsze podłoże. Na co zwracać uwagę, by odpowiednio wcześnie zmienić styl życia na sprzyjający naszym kościom i rozpocząć leczenie?

Osteoporoza – co wpływa na zmiany w kościach

Osteoporoza to choroba w której dochodzi do stopniowego zmniejszania się gęstości mineralnej kości i osłabienia ich struktury, co zwiększa ryzyko złamań i innych urazów. Wśród czynników sprzyjających rozwojowi choroby są m.in. uwarunkowania genetyczne, niedobory witamin i minerałów, zaburzenia metaboliczne czy hormonalne. Ważne miejsce zajmują też:

• wiek – gęstość kości maleje już po ukończeniu 45. roku życia,
• płeć – więcej zachorowań występuje u kobiet. Jak się ocenia, stanowią one 80 proc. chorujących.
• dieta uboga w wapń i sprzyjającą jego przyswajaniu witaminę D,
• nadużywanie alkoholu i nikotynizm,
• niska waga ciała (niski BMI),
• stosowanie niektórych leków, np. tarczycowych czy sterydowych.

Złamania kości – najważniejszy dowód osteoporozy

Przyczyną złamań w osteoporozie jest przede wszystkim ich obniżona gęstość mineralna spowodowana spadkiem poziomu wapnia i fosforu, minerałów kluczowych dla prawidłowej budowy i twardości kości. Z tego powodu stają się one coraz lżejsze i porowate, następuje ich rzeszotnienie. Cierpi na tym ich sprawność i wytrzymałość.

Na efekty nie trzeba długo czekać – w zaawansowanej osteoporozie do złamań może dochodzić nawet podczas codziennych czynności, takich jak podniesienie cięższego przedmiotu, potknięcie, czy choćby intensywny kaszel. Złamania osłabionych kości niekiedy bywają bardzo poważne, wymagają zabiegów operacyjnych, a proces ich zrastania nie przebiega dobrze i szybko.

Inną ważną przyczyną złamań w osteoporozie, zwłaszcza u kobiet, są zmiany hormonalne. Zakłócenie procesu odbudowy kości spowodowane jest zwłaszcza utratą estrogenów, do której dochodzi w wieku pomenopauzalnym. To dlatego na osteoporozę choruje tak wiele kobiet po 50. roku życia (jak się szacuje, nawet co trzecia), ale problemy hormonalne nie omijają także mężczyzn, u których także wpływają na rzeszotnienie kośćca.

Zmiany w kręgosłupie i obniżenie wzrostu w osteoporozie

Często słyszymy, że ktoś „zmalał” na starość i jest w tym dużo prawdy. Pod wpływem ubytków mineralnych, układ kostny rzeczywiście staje się mniejszy i lżejszy. Kiedy jednak zmianom tym towarzyszy wystąpienie tzw. wdowiego garbu czy garbienia się, warto rozważyć, czy tego przyczyną nie są przebyte wcześniej i nie zauważone, czy też zlekceważone zmiany osteoporotyczne.  

Szczególnie niebezpieczne mogą być złamania kompresyjne kości kręgów. Choć doświadczeni tym urazem ludzie skarżą się na sygnały ze strony kręgosłupa, to często tłumaczą to starością czy zmęczeniem, ale nie złamaniem. Często zdarza się i tak, że dochodzi do złamań skrytych, bez gwałtownych przeciążeń czy upadków i dopiero po obniżeniu wzrostu czy wystąpieniu niedowładów  ocenia się, że w przeszłości doszło do złamania. Jak się szacuje, nawet 60 proc. złamań kręgosłupa jest bezobjawowych.

Skrzywienie kręgosłupa w odcinku lędźwiowym czy szyjnym (tzw. wdowi garb) może trwale zaburzyć prawidłową postawę i wpłynąć na problemy z mobilnością. To także utrudnienia przy wykonywaniu podstawowych czynności – zmienianiu pozycji, schylaniu się, przykucaniu i wstawaniu. W stopniu skrajnym mogą one doprowadzić do długotrwałej niepełnosprawności.

Zaburzenia równowagi w osteoporozie

Wskazane powyżej dolegliwości kręgosłupa spowodowane zmianami osteoporotycznymi mogą prowadzić do problemów z utrzymaniem równowagi. To częsty problem zwłaszcza ludzi starszych, u których występuje osłabienie mięśni. Chorzy mogą mieć trudności z koordynacją ruchową a przez to upadać, czego skutki, zwłaszcza u osób z osteoporozą, mogą być bardzo poważne.

Problemy jelitowe a osteoporoza – co je łączy

Zmieniona postawa spowodowana osteoporozą może spowodować uciski na narządy wewnętrzne i przez to utrudniać prawidłową pracę układu pokarmowego, powodując problemy trawienne, nudności czy zgagę.

Dodatkowym, szalenie ważnym problemem, jest występowanie osteoporozy u chorych z nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit (NChZJ). Jak się szacuje, częstość występowania osteoporozy u osób z tymi dolegliwościami jest wyjątkowo wysoka, bo wynosi od 26 do 42 proc. U pacjentów z NChZJ osteoporoza rozwija się zwykle w młodszym wieku, niż w populacji ogólnej.

Jedną z przyczyn takiej zależności, poza występowaniem stanu zapalnego, który ma negatywny wpływ na gęstość mineralną kości, są współtowarzyszące tym chorobom zaburzenia wchłaniania, a także stosowana w ich leczeniu steroidoterapia. Jak zaobserwowano, u chorych z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego czy chorobą Leśniewskiego-Crohna częściej dochodzi do złamań szyjki kości udowej.  (tu link do tekstu: Osteoporoza ma wiele twarzy. Przyczyny i objawy na które warto zwrócić uwagę)

Na występowanie osteoporozy częściej narażone są także osoby po resekcji jelita.

Depresja i obniżenie nastroju w osteoporozie

Osteoporoza wpływa na jakość życia, powodując ograniczenia ruchowe i konieczność zmiany dotychczasowego trybu życia. Dla wielu osób trudnym do zrozumienia i zaakceptowania problemem są zmiany w wyglądzie i malejąca sprawność. Może to powodować problemy psychologiczne z depresją włącznie.

Dowiedziono też, że długotrwałe zażywanie niektórych leków przeciwdepresyjnych może przyczyniać się do spadku gęstości tkanki kostnej i zwiększenia ryzyka złamań.

Stres a osteoporoza

Badania naukowe potwierdziły też wpływ długotrwałego stresu na niekorzystne zmiany w układzie kostnym. Odpowiada za to m.in. kortyzol, jeden z hormonów utożsamianych ze stresem, który powoduje zwężanie się naczyń krwionośnych, przyspieszenie rytmu serca i uwalnianie wapnia z kości, przyczyniając się do ich demineralizacji, co może przyczyniać się do wystąpienia wczesnej osteoporozy.

Co zrobić, kiedy podejrzewamy u siebie osteoporozę?

Przede wszystkim powinniśmy zacząć od konsultacji z lekarzem, który wskaże drogi ustalenia diagnozy. Obejmuje ona badanie densytometryczne, podczas których oceniana jest gęstość kości oraz szczegółowy wywiad medyczny. Leczenie osteoporozy może obejmować przyjmowanie wapnia i witaminy D, farmakoterapię oraz fizjoterapię mającą na celu wzmocnienie kości i poprawę równowagi. (Czytaj też: Ruch w osteoporozie. Jakie ćwiczenia są najlepsze dla osób z osteoporozą?)

Bibliografia:

1. Bagrowski B., Szkodliwy wpływ długotrwałego stresu na stan układu ruchu , Edukacja Biologiczna i Środowiskowa, 3/2018.
2. Dobosz A., Smektała A., Osteoporoza – patofizjologia, objawy, profilaktyka i leczenie, Farmacja Polska, t. 76/6/2020.
3. Głuszko P. et al. Guidelines for the diagnosis and management of osteoporosis in Poland. Update 2022. Endokrynol. Pol. 2023; 74 (1). DOI: 10.5603/EP.a2023.0012.
4. Kostecka A., Osteoporoza nie boli, Termedia/Reumatologia [dostęp: 24.04.2025 r.].
5. Wasielica-Berger J., Osteoporoza w nieswoistych chorobach zapalnych jelit, Gastroenterologia Kliniczna 2015, tom 7, nr 3, 96–101.