Osteoporoza – mało znana, a wyjątkowo poważna i powszechna choroba naszych kości

Według definicji WHO, osteoporoza (ICD-10: M80–M82) to układowa choroba szkieletu, charakteryzująca się zaniżoną masą kości, zaburzeniem ich mikroarchitektury i osłabioną wytrzymałością, co zwiększa ryzyko złamań, zwłaszcza w kości udowej, ramiennej, promieniowej i kościach miednicy, ale także w kręgach i innych miejscach szkieletu. Co charakterystyczne, do rozległych i poważnych złamań dochodzi na skutek już niewielkiego urazu czy upadku.

Osteoporoza – co to za choroba

Według definicji WHO, osteoporoza (ICD-10: M80–M82) to układowa choroba szkieletu, charakteryzująca się zaniżoną masą kości, zaburzeniem ich mikroarchitektury i osłabioną wytrzymałością, co zwiększa ryzyko złamań, zwłaszcza w kości udowej, ramiennej, promieniowej i kościach miednicy, ale także w kręgach i innych miejscach szkieletu. Co charakterystyczne, do rozległych i poważnych złamań dochodzi na skutek już niewielkiego urazu czy upadku.

Osteoporoza – kto choruje i w jakim wieku

Choć osteoporoza najczęściej diagnozowana jest u osób w wieku starszym, to jednak do zmian w składzie i strukturze kości, prowadzących do osłabienia ich wytrzymałości, dochodzi już u osób po 40. roku życia. Bywa, że chorują także znacznie młodsi, a nawet dzieci.

Według danych z 2024 roku, w Polsce na osteoporozę cierpi około 2,1 miliona osób. U kobiet 50-letnich ryzyko złamania kości z powodu tej choroby przynajmniej raz w ich życiu wynosi około 40 proc., natomiast u mężczyzn 13–22 proc. (Czytaj też: „Za mało kości w kości” – czy nasi przodkowie też chorowali na osteoporozę? Przegląd wiedzy i badań)

Niestety, jak wynika z raportu NFZ, tylko ok. 6 proc. wszystkich chorych jest odpowiednio leczonych.

Rodzaje i przyczyny osteoporozy

U większości chorych występuje osteoporoza pierwotna, związana z wynikającym z wieku procesem utraty gęstości mineralnej kości. Proces ten przyspiesza jednak wiele czynników związanych ze stylem życia, na które mamy wpływ:

• błędy w diecie, zwłaszcza mała podaż wapnia i witaminy D,
• brak słońca,
• mało aktywny tryb życia,
• palenie papierosów i nadużywanie alkoholu.

Osteoporoza wtórna występuje rzadziej i zazwyczaj jest związana z przebiegiem innych chorób lub stosowaniem niektórych leków, np. przeciwpadaczkowych czy sterydowych. Jej przyczyną mogą być także zaburzenia hormonalne, choroby przewodu pokarmowego związane z zaburzeniami wchłaniania składników mineralnych czy choroby reumatyczne.

Co może wskazywać na rozwój osteoporozy w naszych kościach?

Ponieważ rozwój osteoporozy na ogół nie daje objawów bólowych, wiele osób nie wie, że w ich kościach przebiegają zaawansowane zmiany degeneracyjne, a leczenie podejmuje się dopiero wtedy, kiedy dojdzie do złamania.

Złamania w osteoporozie

Jak się ocenia, nawet połowa złamań występujących w osteoporozie przebiega skrycie. Bywa nawet tak, że chory nie potrafi wskazać okoliczności, w jakich doszło do urazu, którego konsekwencją stało się złamanie, bo mógł to być choćby mocniejszy kaszel czy podniesienie cięższego przedmiotu. Te bagatelizowane zmiany prowadzą do unieruchomienia kręgosłupa, czego powody bywają mylone ze zmianami zwyrodnieniowymi, powstaniem tzw. wdowiego garbu czy obniżeniem wzrostu.

Znaczna część złamań przebiega jednak z przemieszczeniami kości. Złamane kręgi szyjne mogą uciskać na korzenie nerwów i powodować drętwienie i niedowłady nóg. Do typowych złamań wynikających z osteoporozy należą także złamania kości przedramienia, np. w nadgarstku, czy złamanie szyjki kości udowej. (Czytaj też: Złamania osteoporotyczne – dlaczego są groźne i kto jest na nie najbardziej narażony)

Skutki złamań

Osteoporoza i wywołane złamaniami powikłania należą do najczęstszych przyczyn pogorszenia jakości życia osób w starszym wieku. Choroba ta jest trzecią co do powszechności przyczyną zgonów. Groźne są zwłaszcza towarzyszące złamaniom problemy z oddychaniem prowadzące do zatorowości płucnej, odleżyny, zakażenia czy zanik mięśni. Wielu chorych w starszym wieku po złamaniu na skutek osteoporozy ma problemy z samodzielnością i wymaga wsparcia innych w wykonywaniu codziennych czynności życiowych.

Jakie badania na osteoporozę

Kiedy dojdzie do złamania, zmiany w kościach można zobaczyć na zdjęciu radiologicznym czy podczas innych badań obrazowych. By ocenić zaawansowanie zmian osteoropatycznych, wykonuje się densytometrię kości techniką DEXA (dual energy X-ray absorptiometry). To proste badanie podobne do prześwietlenia pomaga ocenić gęstość mineralną kości. Warto jednak pamiętać, że otrzymany wynik nie powinien być jedynym czynnikiem decydującym o leczeniu, ponieważ u wielu osób zagrożonych złamaniem gęstość kości pozostaje w normie albo jest obniżona w niewielkim stopniu.

Ryzyko wystąpienia złamania osteoropatycznego w ciągu następnych 10 lat pomaga określić dostępny w internecie kalkulator FRAX, który koreluje dane na temat wieku, wagi, historii występowania złamań w rodzinie z wynikiem densytometrii. Oceny wyników powinien zawsze dokonać lekarz.

Ważne są także badania laboratoryjne: te podstawowe, takie jak morfologia krwi, badanie funkcji nerek i wątroby, ale także stężenia wapnia, fosforu, wydalania wapnia z moczem, poziomu witaminy D, stężenie parathormonu czy markery obrotu kostnego.

Jakie są metody leczenia osteoporozy?

W leczeniu osteoporozy stosuje się m.in. leki antyresorpcyjne, których zadaniem jest poprawa mineralizacji kości i opóźnienie procesu ich resorpcji. Podawanie tych leków, takich jak: bifosfoniany, kalcytonina, raloksyfen i estrogeny, powinno być uzupełniane równoczesną prawidłową podażą wapnia i witaminy D.  W badaniach dowiedziono, że stosowanie leków antyresorpcyjnych nie jest skuteczne bez odpowiedniej podaży wapnia i witaminy D. Ważne jest także wdrożenie aktywności fizycznej, odpowiednia dieta i unikanie używek. Im wcześniej wdrożymy te zasady do swojego życia, tym szansa na sprawność i aktywne życie do późnej starości będzie większa.życie do późnej starości będzie większa. (przeczytaj również: Jesteś zagrożona osteoporozą? Oto najważniejsze zalecenia)

Bibliografia:

1. Czerwiński E., Berwecka M., Osteoporoza – zapomniana choroba milionów złamań, Lekarz POZ 2020, 3.
2. Lorenc R., Głuszko P., Franek E., Jabłoński M., Jaworski M., Kalinka-Warzocha E., Karczmarewicz E., Kostka T., Księżopolska-Orłowska K., Marcinowska-Suchowierska E., Misiorowski W., Więcek A., Zalecenia postępowania diagnostycznego i leczniczego w osteoporozie w Polsce. Aktualizacja 2017, Endokrynologia Polska 2017, 68(5): 604-609.
3. Marcinkowska-Suchowierska E., Osteoporoza – diagnostyka, profilaktyka i leczenie. Choroby wieku podeszłego. Terapia 12/2022, str. 35-43.
4. Mirska D., Osteoporoza – żeby system się nie złamał, Menedżer zdrowia, Termedia [dostęp: 22.04.2025 r.].