Osteoporoza u kobiet i mężczyzn – co je różni?

Osteoporoza kojarzy się głównie z kobietami, bo w okresie menopauzy, na skutek spadku hormonów płciowych, utrata tkanki kostnej jest u nich większa. Podobne zmiany zachodzą jednak także u mężczyzn w andropauzie. Obie płcie są w takim samym stopniu narażone na zmiany wywołane przewlekłym przyjmowaniem niektórych leków i chorobami współistniejącymi. Jakie są różnice w objawach, diagnozie i leczeniu osteoporozy?

Osteoporoza – choroba nie tylko kobiet

Przez lata osteoporozę uznawano za chorobę typową dla kobiet po menopauzie. To właśnie one są najbardziej narażone na utratę masy kostnej z powodu spadku poziomu hormonów płciowych. Tymczasem podobne zmiany, także hormonalne, zachodzą u mężczyzn i mogą prowadzić do groźnych złamań.

Badania pokazują, że ryzyko złamania osteoporotycznego u mężczyzn wynosi od 13 do 30 proc., podczas gdy u kobiet to około 40 proc. Śmiertelność po dużych złamaniach jest u mężczyzn 2–3 razy większa niż u kobiet.

„U starszych mężczyzn ryzyko złamania kręgosłupa jest około dwukrotnie mniejsze niż u kobiet. Badania RTG sugerują, że do 30 proc. mężczyzn po 65. roku życia doznało złamania kręgu. Ryzyko złamania bliższej nasady kości udowej (biodra) u starzejących się mężczyzn wynosi blisko 1/3 ryzyka u kobiet (odpowiednio 5-6 proc. versus 16-18 proc.). Oznacza to, że 30 proc. wszystkich złamań bliższej nasady kości udowej dokonuje się u mężczyzn” (Osteoporoza u mężczyzn, Postępy Nauk Medycznych, 2008)

(Czytaj też: Złamania osteoporotyczne – dlaczego są groźne i kto jest na nie najbardziej narażony)

Osteoporoza u mężczyzn i u kobiet – najważniejsze różnice

Najważniejszą różnicą jest tempo rozwoju choroby. U mężczyzn postępuje ono wolniej. Wynika to z faktu, że w okresie wzrostu i dojrzewania osiągają oni wyższą szczytową masę kostną niż kobiety. Dzięki temu utrata masy kostnej po 50. roku życia wynosi u nich około 1 proc. rocznie. U kobiet po menopauzie spadek jest znacznie szybszy i sięga kilku procent rocznie.

Dodatkowo kości mężczyzn są zwykle mocniejsze, a ich BMI wyższe niż u kobiet. Te czynniki także spowalniają utratę masy kostnej.

„Szczytowa masa kostna osiągana jest około dwudziestego (kręgosłup) – trzydziestego (kości obwodowe) roku życia. Następnie do końca życia mężczyzna traci około 30 proc. kości gąbczastej i 20 proc. kości korowej, które zgromadził w czasie wzrastania i młodości. Ubytek ten jest porównywalny więc z utratą kości przez kobiety, jednak u mężczyzn jest on lepiej kompensowany przez odkładanie części nowo tworzonej masy kostnej na zewnętrznych powierzchniach kości (apozycja okołookostnowa)” (Osteoporoza u mężczyzn, Postępy Nauk Medycznych, 2008)

Przyczyny osteoporozy u mężczyzn

Najważniejsze czynniki pogarszające stan kości u mężczyzn to:

• niedobór hormonów płciowych (testosteronu),
• czynniki genetyczne,
• choroby i leki sprzyjające osteoporozie wtórnej,
• nadużywanie alkoholu i palenie tytoniu,
• dieta uboga w wapń i inne składniki odżywcze,
• styl życia – mężczyźni częściej niż kobiety sięgają po używki.

Rozwojowi osteoporozy sprzyjają także choroby współistniejące, m.in. niedobór testosteronu po leczeniu raka prostaty, a także przewlekłe schorzenia przewodu pokarmowego, wątroby, tarczycy czy cukrzyca.

„Podobnie jak u kobiet, hipogonadyzm jest najlepiej udokumentowanym czynnikiem ryzyka rozwoju osteoporozy u mężczyzn. Gęstość mineralna kości jest niższa u mężczyzn z konstytucjonalnym opóźnionym dojrzewaniem płciowym oraz pierwotnym i wtórnym hipogonadyzmem – niezależnie od przyczyny. U chłopców z opornością na androgeny, mimo wysokiego wzrostu nie dochodzi do osiągnięcia szczytowej masy kostnej. Również w zespole Klinefeltera obserwuje się niską masę kostną” (Osteoporoza u mężczyzn, Postępy Nauk Medycznych, 2008)

Diagnostyka i leczenie osteoporozy u kobiet i mężczyzn

Diagnostyka w obu przypadkach jest taka sama. Podstawą jest pomiar densytometryczny BMD metodą DXA. Zaleca się, aby badanie przesiewowe wykonywać u każdego mężczyzny po 70. roku życia. W przypadku mężczyzn w wieku 50–69 lat – jeśli występuje co najmniej jeden czynnik ryzyka złamań, choroba współistniejąca lub przyjmowanie leków osłabiających kości, zwłaszcza sterydów.

Wskaźnik T-score poniżej -2,5 u obu płci wskazuje na osteoporozę. Jedyną różnicą jest ocena ryzyka złamań za pomocą algorytmu FRAX – u mężczyzn wynik będzie inny niż u kobiet z powodu wolniejszego przebiegu choroby.

Kobiety częściej wykonują badania densytometryczne, dlatego diagnoza jest u nich zwykle stawiana wcześniej. Mężczyźni rzadziej zgłaszają się na badania, zwłaszcza jeśli nie mają wyraźnych objawów. Choroba często pozostaje u nich niezauważona.

W leczeniu obu płci stosuje się leki hamujące resorpcję kości oraz suplementację wapnia i witaminy D. Zalecana jest także aktywność fizyczna. Najlepiej sprawdzają się ćwiczenia obciążeniowe, które wzmacniają strukturę kości. Ponieważ mężczyźni statystycznie są bardziej aktywni niż kobiety, łatwiej im włączyć ruch do codziennych nawyków i konsekwentnie go utrzymywać.

Bibliografia:

1. Bakalarska K., Osteoporoza u mężczyzn – nowe możliwości leczenia, www.termedia.pl [dostęp: 22.05.2025 r.]
2. Ignaszak-Szczepaniak M., Horst-Sikorska W., Częstość występowania osteoporozy wśród mężczyzn powyżej 60. roku życia, pacjentów poradni lekarza rodzinnego, Forum Medycyny Rodzinnej, tom 9, nr 3, 2015.
3. Misiorowski W., Rabijewski M., Papierska L., Osteoporoza u mężczyzn, Postępy Nauk Medycznych 6/2008, s. 407-412. 
4. Głuszko P. i in., Zalecenia postępowania diagnostycznego i leczniczego w osteoporozie w Polsce. Aktualizacja 2022, Endokrynol. Pol. 2023, 74(1).