Złamania osteoporotyczne – dlaczego są groźne i kto jest na nie najbardziej narażony

Co łączy kręgosłup, szyjkę kości udowej i nadgarstek? W przebiegu osteoporozy to właśnie te miejsca ulegają najczęstszym urazom, co jest związane z obniżoną wytrzymałością kości. Urazy te są trudne do leczenia, mogą też powodować wiele nieodwracalnych zmian w funkcjonowaniu organizmu, a nawet prowadzić do niepełnosprawności. Jaki przebieg mają najpowszechniejsze złamania i jak się ich ustrzec?

Złamania osteoporotyczne – najpoważniejszy objaw osteoporozy

Osteoporoza, nazywana też rzeszotnieniem kości, to coraz bardziej powszechna choroba układu kostnego, której najpoważniejszym objawem są złamania osłabionych niedoborami mineralnymi kości. Na skutek niekorzystnych zmian mineralizacyjnych dochodzi do zwiększenia pustych przestrzeni w masie kostnej i osłabienia struktury naszych kości. (Czytaj też: Osteoporoza – mało znana a wyjątkowo poważna i powszechna choroba naszych kości).

Konsekwencją tych zmian są złamania nazywane osteoporotycznymi, które mają swoje charakterystyczne lokalizacje. Określa się je jako złamania niskoenergetyczne, ponieważ zazwyczaj ich rozległość jest niewspółmierna do urazu czy zmiany, która je spowodowała.

Jeśli dochodzi do złamania, nie ma raczej wątpliwości, że osteoporoza dotknęła już organizm w stopniu zaawansowanym. Jak się szacuje, problem ten dotyczy w Polsce ponad 2 milionów osób. Częściej chorują kobiety, zwłaszcza w wieku pomenauzalnym, ale także mężczyźni w starszym wieku. Jak się szacuje, po 60. r.ż. na jednego chorującego mężczyznę przypada 5-6 chorujących kobiet.

Przyczyny złamań osteoporotycznych

Wśród najważniejszych przyczyn złamań osteoporotycznych wymienia się m.in.:

• wiek – zazwyczaj powyżej 50. roku życia i później,
• rasa biała – bardziej narażona na ubytki kostne,
• tryb życia oparty na niezrównoważonej i ubogiej w minerały i witaminy diecie,
• obniżony poziom estrogenów u kobiet w okresie menopauzy,
• spadek testosteronu u mężczyzn,
• problemy z tarczycą i przytarczycami,
• zaburzenia odżywiania,
• nadwaga i niedowaga,
• przewlekłe przyjmowanie niektórych leków.

Do złamań osteoporotycznych dochodzi z powodu obniżonej masy kostnej, ale także z powodu upadków. Jak się ocenia, po 75. roku życia nawet co trzecia osoba przewraca się z powodu zaburzeń kardiologicznych, neurologicznych czy złej oceny odległości.

Najczęstsze złamania w osteoporozie

Upadki odpowiadają za 100 proc. złamań przedramienia, 90 proc. złamań biodra i 39 proc. złamań kręgów. To najczęściej występujące rodzaje złamań osteoporotycznych.

Większość z nich ma poważny przebieg, a u wielu osób, zwłaszcza starszych, ryzyko nieodwracalnych zmian jest bardzo duże. (Czytaj również: Osteoporoza – dlaczego kości tracą gęstość i zaczynają się łamać?)

Złamanie osteoporotyczne biodra

W osteoporozie najczęściej dochodzi do złamania bliższego końca kości udowej. Wyróżnia się m.in. złamanie wewnątrztorebkowe i pozatorebkowe, które dodatkowo mogą być podkrętarzowe i przezkrętarzowe. Do złamania biodra zazwyczaj dochodzi podczas upadku z wysokości, która nie musi być duża. Jak się szacuje, tylko 10 proc. wszystkich złamań końca bliższego kości udowej, czyli właśnie biodra, ma przyczynę inną niż upadek z wysokości ciała.

Złamania osteoporotyczne kręgosłupa

Kręgosłup należy do wyjątkowo urazowych miejsc w przebiegu osteoporozy. Często mamy tu do czynienia z tzw. złamaniami skrytymi. Chory nawet nie wie, co mogło spowodować złamanie, bo nie przypomina sobie żadnego gwałtownego urazu. Dodatkowo, nawet jeśli kręgosłup z czasem staje się sztywny i utrudnia płynność ruchów, zwykle tłumaczy się to brakiem aktywności, przeciążeniem czy zaawansowanym wiekiem. Tymczasem przyczyną zmian niejednokrotnie są właśnie złamania osteoporotyczne kręgosłupa, które można zobaczyć dopiero na zdjęciu rentgenowskim tej części ciała.

Wśród objawów przebytego złamania kręgosłupa wymienia się gwałtowne obniżenie wysokości ciała, powstanie tzw. wdowiego garbu, czyli powstanie krzywizny kręgosłupa piersiowego, i problemy neurologiczne, które są skutkiem uszkodzenia nerwów. Złamania osteoporotyczne kręgosłupa należą do złamań kompresyjnych – dochodzi w nich do przemieszczenia się kręgów, ich nachodzenia na siebie i zgniatania.

Jak się szacuje, tylko 30 proc. złamań trzonów kręgowych jest związanych z upadkiem, aż 70 proc. występuje po minimalnym, niewspółmiernym do rozległości urazie (nawet po kichnięciu). Aż połowa złamań przebiega bezobjawowo.

Złamania osteoporotyczne przedramienia

Przedramię ulega złamaniu pod wpływem potknięcia czy poślizgnięcia się, np. na oblodzonym chodniku w zimie. Upadając, instynktownie próbujemy podeprzeć się na wyprostowanej kończynie, a ta nie wytrzymuje tego ciężaru.

Wyróżnia się dwa rodzaje złamań przedramienia. Złamanie Collesa dotyczy kości promieniowej, a złamanie Bartona – nadgarstka, czyli dalszego końca kości promieniowej. Te rodzaje złamań występują nawet 6-krotnie częściej u kobiet niż u mężczyzn.

Wiek a rodzaje złamań osteoporotycznych

Lokalizacja złamań zmienia się wraz z upływem czasu. U osób w wieku 50-55 lat najwięcej jest złamań nadgarstka czy kości promieniowej. U osób starszych o dekadę częściej dochodzi do złamania trzonów kręgowych. U seniorów powyżej 70. roku życia najwięcej jest złamań biodra.

Złamania osteoporotyczne – leczenie

Leczenie złamań osteoporotycznych zależy od rozległości urazu, ale także wieku pacjenta. W przypadku złamań biodra stosuje się leczenie operacyjne, by zespolić złamane odłamy. W wielu przypadkach zabiegi takie przebiegają z komplikacjami, dlatego u wielu starszych osób istnieją przeciwskazania do operacji. Jeśli uda się wszczepić endoprotezę, a pacjent/ka przejdzie skuteczną rehabilitację, jest szansa na powrót do sprawności. W wielu przypadkach jednak takie działania nie pomagają pacjentowi stanąć na nogi. (Czytaj więcej: Złamania osteoporotyczne – dlaczego są groźne i kto jest na nie najbardziej narażony)

Leczenie kości promieniowej w 80 proc. przypadków jest leczeniem zachowawczym i polega na założeniu opatrunku gipsowego na 4-6 tygodni, a następnie na rehabilitacji. W pozostałych przypadkach stosuje się leczenie chirurgiczne, zwłaszcza gdy występują dodatkowe dolegliwości, takie jak zespół cieśni nadgarstka czy ciasnoty wewnątrzkanałowej.

Złamania osteoporotyczne kręgosłupa opatruje się, zakładając opatrunek gipsowy lub gorset usztywniający na ok. 8 tygodni, czyli do pojawienia się zrostu. W przypadku występowania problemów neurologicznych przeprowadza się zabiegi chirurgiczne, takie jak kyfoplastyka czy wertebroplastyka.

Złamania osteoporotyczne – rehabilitacja

Istotnym elementem leczenia złamań osteoporotycznych jest rehabilitacja. Są to ćwiczenia z obciążeniami, treningi równowagi i propriocepcji, czyli na czucie głębokie. Ważne są także wszelkie aktywności wspierające organizm w przeciwdziałaniu utracie masy kostnej i zapobieganiu złamań. W zależności od możliwości fizycznych pacjenta może to być maszerowanie, bieganie, podskoki, pływanie, rower czy ćwiczenia cardio, które wspierają także układ sercowo-naczyniowy. Do skutecznych zabiegów należy także magnetoterapia i trening wibracyjny.

„W systematycznym przeglądzie literatury oceniono wpływ różnych strategii treningowych na poprawę wydolności funkcjonalnej, zdolności chodzenia i równowagi u osób starszych. Wskazano, że terapia będąca połączeniem treningu siły, wytrzymałości i równowagi jest najlepszą formą aktywności poprawiającą tempo chodzenia, zdolność utrzymania równowagi i siły u osób starszych. Kilka badań wykazało, że trening oporowy poprawia siłę kończyn dolnych, prędkość chodu i zdolność wchodzenia po schodach.” (Fizjoprofilaktyka w osteoporozie, Forum Reumatologiczne, 2020 r.)

Ważnym i nieodłącznym elementem zmian powinno być także wdrożenie zdrowego trybu życia i zadbanie o zrównoważoną dietę bogatą w minerały i witaminy. Pacjentom zaleca się też „witaminę S”, czyli kąpiele słoneczne – podnoszenie poziomu witaminy D sprzyja lepszemu przyswajaniu wapnia, który jest ważnym budulcem naszych kości.

Bibliografia:

1. Badurski J., Osteoporoza a złamania, Wydawnictwo Blackhorse, Warszawa, 2003.
2. Drozdzowska B., Złamania osteoporotyczne, Endokrynologia Polska, t. 60/nr 6/2009.
3. Pluskiewicz W., „Osteoporoza choroba współczesnej cywilizacji”, www.forumosteoporozy.pl [dostęp: 24.04.2025 r.]